postzegelontwerpen.nl

In 1906 werden in Nederland voor het eerst ‘Weldadigheidspostzegels’ uitgegeven. Bovenop het gewone tarief van die postzegels werd een toeslag berekend. Die toeslag was bestemd voor een goed doel, in dit geval de bestrijding van de ziekte tuberculose.

De tweede serie postzegels met toeslag kwam uit in 1923 en de opbrengst zou worden verdeeld over een aantal goede doelen. Helaas viel de verkoop dit keer erg tegen. Om de verkoop van de volgende weldadigheidsserie te verbeteren, besloot men één doel te selecteren om de herkenbaarheid van de postzegels te vergroten. Dat goede doel werd de Bond voor Kinderbescherming. Die bond richtte toen het Nederlands Comité voor Kinderpostzegels op.

Het Nederlands Comité voor Kinderpostzegels verzorgde vervolgens de uitgifte van de eerste kinderpostzegels. Toen de verkoop van de eerste serie in 1924 tegenviel, werd de afbeelding van de postzegels onderwerp van discussie. Men vond dat er geen kinderen moesten worden afgebeeld, maar provinciewapens of Nederlandse monumenten zoals tehuizen voor misdeelde kinderen.

De verkoop van kinderpostzegels werd in de eerste jaren door speciale comités georganiseerd. In de postkantoren werden hiervoor aparte verkoopkraampjes ingericht.

In 1948, toen de eerste kinderen met kinderpostzegels langs de deuren gingen, ontwierp André van der Vossen postzegels met afbeeldingen van sportieve kinderen. In de jaren vijftig bleven kinderen het meest voorkomende onderwerp. Het afgebeelde kind moest er voor zorgen dat de kinderpostzegels beter verkochten aan volwassenen.

Op de kinderpostzegels van Cas Oorthuys uit 1951 staan lachende kinderen met symbolen van de wederopbouw op de achtergrond en op die van 1955 zijn kinderportretten van oude meesters afgebeeld.

Het kleurgebruik van de postzegels in deze periode is typisch uit die tijd: terughoudend en sober. Vaak gebruikte men één hoofdkleur en één steunkleur.

Vanaf de jaren zestig werden kinderpostzegels steeds vaker voor kinderen gemaakt in plaats van voor volwassenen. Eerder waren kinderen weliswaar onderwerp, maar de afbeelding was niet gericht op de belevingswereld van kinderen. Zo werden in 1965 voor het eerst kindertekeningen in het ontwerp toegepast. Deze postzegels werden ontworpen door Gerrit Noordzij.

Ook werden de kinderpostzegels steeds kleurrijker zoals te zien is in de ontwerpen van Ootje Oxenaar uit 1964 en die van Wim Bijmoer uit 1967. Zij pasten felle en aansprekende kleuren toe, meer aansluitend bij de kinderwereld.

Ook in de jaren zeventig bleef de belevingswereld van kinderen uitgangspunt voor de kinderpostzegels, zoals in de ontwerpen van Dick Bruna uit 1969. In 1970 vond het publiek de afbeelding echter te onpersoonlijk; de ontwerpers van die zegels, William Graatsma en Jan Slothouber, gaven aan dat de afgebeelde ‘cubische constructies’ geïnspireerd waren op speelgoedblokken.

In 1972 werd dat weer ‘rechtgezet’ met afbeeldingen van de prinsjes van Oranje. De ongedwongen foto’s, gemaakt door Prins Claus, roepen een huiselijke sfeer op.

In 1976 werd voor de tweede keer gekozen voor kindertekeningen, dit keer geselecteerd uit een wedstrijdinzending.

In de jaren tachtig hield men vast aan het idee dat het ontwerp van de kinderpostzegels met kinderen te maken moest hebben en de thema’s kregen steeds vaker een maatschappelijk karakter. In 1981 was dat bijvoorbeeld ‘Integratie gehandicapten in de maatschappij’, met een realistisch ontwerp door Swip Stolk.

Soms ging het om een luchtiger onderwerp, zoals het thema ‘Kind en stripverhaal’ in 1984. Joost Swarte koos er toen voor om geen bestaande stripfiguren af te beelden maar om de nadruk te leggen op het medium zelf: de strip. Door de kaders van het beeld af te laten lopen wekt hij de suggestie dat het om een uitsnede van een stripverhaal gaat.

In 1989 waren de ‘Rechten van het kind’ het onderwerp voor de kinderpostzegels. Andere onderwerpen in de jaren negentig hadden te maken met bezigheden van kinderen zelf zoals verstoppertje spelen, computeren, postzegels verzamelen en buiten spelen. Ook werd het thema ‘Kind en muziek’ weer afgebeeld, net als in de jaren zestig.

In 1995 werden wederom kinderpostzegels met kindertekeningen uitgegeven. Kinderen werden daarbij uitgenodigd om een digitaal ontwerp in te sturen. Uiteindelijk kregen drie kinderen een prijs: een postzegel met hun eigen ontwerp. In 1997 ontwierp Teun Hocks kinderpostzegels met het thema ‘Sprookjes’. Hij ensceneerde situaties waarvan hij zwart-wit foto’s maakte, die hij vervolgens met olieverf inkleurde.

In de loop der jaren werd de inbreng van Stichting Kinderpostzegels Nederland bij de totstandkoming van de kinderpostzegels groter. Tegenwoordig bepaalt de stichting zelf het thema en de ontwerpmethode van de postzegels. Vervolgens gaat TNT Post op zoek naar een ontwerper en legt de keuze ter goedkeuring aan de stichting voor. De begeleiding van het verdere ontwerp- en productieproces is de verantwoordelijkheid van hen samen.

Ook al bevatten de thema’s vaak een serieuze boodschap, toch beoogt de Stichting Kinderpostzegels Nederland om postzegels te maken met een vrolijke uitstraling, ‘een serie postzegels waar je blij van wordt’. Een voorbeeld daarvan zijn de postzegels uit 2004 van Ping Pong Design. Het ontwerp is weliswaar vrolijk en feestelijk, maar het thema ‘Lekker gezond’ refereert aan het groeiende aantal kinderen met overgewicht.